Hoogleraar Jack van der Veen, expert in ketensamenwerking, weet het zeker: door sociale innovatie wordt je werk leuker, duurzamer en innovatiever. Maar dan moeten ‘we’ wel stoppen met denken in geld en macht. Het gaat om de mensen die innovaties bedenken en uitvoeren, maar vooral ook over samenwerking tussen die mensen. “Als de focus ligt op goedkoper, dan is ketensamenwerking een moeizaam instrument. Je moet er veel in investeren en het duurt even voor je het terugverdient. De insteek moet zijn dat je op de lange termijn waarde wil creëren voor de eindgebruiker.”
Samenwerking is dus cruciaal, weet Van der Veen. ”Samenwerken is meer dan samen werken aan hetzelfde project. Doel is juist om synergie te bereiken: 1+1=3. Je doet dus iets samen wat je in je eentje niet kunt. Samenwerken gaat ook over voortdurend verbeteren, zodat het leidt tot betere prestaties.”
Mindset
Als hoogleraar heeft Van der Veen het onderzoek begeleid van Marcel Noordhuis die vijf jaar geleden promoveerde op ketensamenwerking in de bouw. Hoewel uit die studie bleek dat er zeker voordelen te behalen zijn, zoals besparing in tijd en kosten, bleek er destijds nog heel weinig sprake van ketensamenwerking in de bouw.
Sociale innovatie draait vooral om samenwerken aan een doel”
Van der Veen: “Ik leef tussen hoop en vrees, maar ben positief ingesteld. Laat ik het zo zeggen: in de bouwsector is veel ruimte voor verbeteringen. Faalkosten in de bouw, gebrek aan innovatie: het is nog steeds aan de hand. Ketensamenwerking lijkt simpel, maar is het niet. Het vraagt een andere mindset van de organisatie. Mensen vragen zich in beginsel af wat het oplevert. Dat is niet het juiste uitgangspunt, wat mij betreft.”
Van der Veen stelt dat een goede samenwerkingscultuur voorwaarde is voor sociale innovatie. “Leiderschap speelt een rol, maar ook mensen op de werkvloer moet je verantwoordelijkheden geven. En het is belangrijk om het algemeen belang te dienen, en niet je eigen belang na te jagen. Bij sociale innovatie gaat het om interactie tussen techniek, processen en mensen, maar die mensen zijn wel de belangrijkste factor. Bij implementaties zijn mensen vaak de bottleneck. Andersom geldt ook: heb je de mensen mee, dan heb je de juiste factor te pakken.”
Investeren in samenwerking
Een organisatie die samenwerking en respect tussen ketenpartners faciliteert, is HD Impact. Ook in de bouw, aldus Inge Vermunt. “Wij investeren echt in die samenwerking.” Het idee: door structureel te werken aan sociale innovatie kunnen waardevolle trends en ontwikkelingen worden versneld, bovendien leidt sociale innovatie er toe dat mensen langer, gezonder en prettiger hun werk kunnen blijven doen.” Vermunt zegt verliefd te zijn op de bouw. Het is volgens haar een sector waar je echt moet samenwerken om sociale innovatie van de grond te krijgen. “Je moet ook echt bij elkaar komen om iets van de grond te krijgen. Ik heb gezien dat er zo veel te winnen valt in de bouw.”
Dat heeft ze wel gemerkt bij TudorPark, een groot bouwproject van DuraVermeer in Hoofddorp waar HD Impact bij betrokken was. Mensen hadden er genoeg van om constant met een brandblusser op de nek te lopen, ze waren het zat om steeds weer kleine brandjes te blussen. Er is gekeken naar hoe de samenwerking wel soepel zou gaan verlopen. Vermunt: “We hebben de harde kant van het project, dus de processen, gekoppeld aan de zachte kant, de mensen.”
Bij sociale innovatie gaat het om interactie tussen techniek, processen en mensen”
Om die betere samenwerking voor elkaar te krijgen, kwamen de voorlieden van alle ketenpartners tweewekelijks bij elkaar, onder begeleiding van speciale trainers. Alles werd besproken. Ook de mensen die normaal gesproken niet zo vaak aan het woord komen, konden hun zegje doen. Vermunt: “Veel mensen hadden aanvankelijk vraagtekens, maar er kwam toch een kantelpunt. Het helpt om je doelstelling zo helder mogelijk te formuleren. Het gaat om vertrouwen, respect, doelgerichtheid. Patronen in teams zijn vaak hardnekkig, die moet je dus zien te doorbreken.” Anders gezegd: Je moet niet langs elkaar heen werken, maar naast elkaar. Juist als collectief kun je verschil maken. Het resultaat: er is meer werkplezier, maar ook een besparing in kosten. Door betere samenwerking is in totaal is 225.000 euro bespaard in vier maanden tijd, aldus Vermunt. Door alleen al met elkaar te praten zijn de herstelkosten bij het project in Hoofddorp gehalveerd.
Innovatiefonds
Innovatie gaat dus niet vanzelf, zegt ook Douwe van den Wall Bake, innovatiemanager bij TBI. Hij kreeg drie jaar geleden de opdracht om ‘een sfeer van vernieuwing te creëren’. Wat blijkt is dat mensen ruimte willen krijgen om te innoveren, maar dat innovaties ook op de bestuurlijke agenda moet worden gezet. Het heeft bij TBI onder andere geleid tot het opzetten van een Innovatiefonds.
“Je moet tijd en budget beschikbaar maken voor innovatie. En je moet het vieren en belonen. We hebben elk jaar een innovatieprijs. Veel mensen zijn inventief en kunnen heel goed prototypes bouwen. Die zijn mooi en duur, maar doorpakken lukt vaak niet. Dat moet veranderen.” De oplossing? Mensen bij elkaar brengen, een keten vormen. Van inventief naar innovatief. TBI heeft deze visie concreet gemaakt door ook een eigen marktplaats voor innovators op te zetten. “Iemand zet daar een idee op waar hij of zij trots op is. Dan krijgt hij of zij bijna vanzelfsprekend hulp van anderen. Elkaar helpen, daar gaat het om.” Aanvankelijk intern, maar sinds dit jaar worden ook er ook externe partijen bij betrokken.
Kennisdeling
Wie ook graag met sociale innovatie bezig is, is Cora Jongenotter: ze houdt zich bij Hogeschool Rotterdam onder meer bezig met kennisdeling tussen praktijk en onderwijs. Jongenotter werkt met de Talent Innovatie Pool (TIP) Circulair, een programma dat moet leiden tot een sterkere verbinding en meer kennisdeling tussen het onderwijs en het bedrijfsleven.
Je moet niet langs elkaar heen werken, maar naast elkaar”
“Het werkt als volgt: vier studenten en vijf young professionals werken samen aan een casus van bouwbedrijf Constructif: ontwikkel een innovatief concept voor gevel en dak waarbij rekening wordt gehouden met de biodiversiteit in de buitenruimte. En ontwerp iets volgens de circulaire uitgangspunten.” Het leidt tot een interessante samenwerking, aldus Jongenotter. “Young Professionals hebben intussen al wat vlieguren gemaakt en weten al redelijk goed hoe de bouw in elkaar zit. Ze zijn doordrongen van de onmogelijkheden binnen een bouwbedrijf. Studenten kennen die belemmeringen juist niet. En zo versterken ze elkaar. Samen komen ze sneller tot innovatieve oplossingen.”
De beste ideeën komen vaak van studenten en van buiten de branche, vult Van der Veen aan. “Voor innovatie heb je wel kennis nodig, maar het niet hebben van kennis stelt je niet op een achterstand. Neem kinderen, die hebben geen kennis, maar zijn het meest creatief van iedereen. Je hebt alle typen én de hele keten nodig, pas dan word je innovatief.”
Gevoel
Voorzitter Maxime Verhagen van Bouwend Nederland ziet samenwerking ook als een absolute voorwaarde voor succesvol innoveren en implementeren. Toch zegt zijn gevoel dat het niet snel genoeg gaat. Zijn vraag: wat moet er meer gebeuren om die procesinnovatie voor elkaar te krijgen en door wie om dit te realiseren?
Van der Veen: “Mensen willen graag samenwerken, maar wel met een gemeenschappelijk doel. Dat doel moet heel helder zijn. Innovatie is geen doel op zich. Begin met het bepalen welke waarde je wil creëren en haal iedereen die er mee te maken heeft vervolgens bij elkaar. Heb je een doel en een team, dan kun je goed samenwerken.”
Heb je een doel en een team, dan kun je goed samenwerken”
Van den Wall Bake ziet de beste resultaten toch in traditionele bouwteams ontstaan, daar waar je een lange termijn samenwerking hebt met opdrachtgevers en partners. “Daar gebeuren dingen. Concreet voorbeeld is een project in Limburg, met het vervangen van rioolwaterzuiveringssystemen. We doen een hele trits. Je investeert de eerste keer in vertrouwen en kennisontwikkeling en bij een volgend project pluk je daar de vruchten van.”
Goede samenwerking leidt tot betere bouwwerken en infra, zegt Vermunt. “Door meer te praten en door de integraliteit op te zoeken wordt de kwaliteit beter.” Jongenotter knikt: “En vertrouwen. Het is essentieel om daaraan te werken.”
Bouw Idee Café 10 vond plaats op donderdag 26 november en stond in het teken van Sociale innovatie en ketensamenwerking. Het is de laatste sessie in een serie van tien rondetafelgesprekken rondom innovatie in de bouw. Bouw Idee Café is een initiatief van Bouwend Nederland en Cobouw. Kijk hier alle Bouw Idee Cafés terug.
Bouw Idee Café: Vervanging & Renovatie Infra vond plaats op 19 november; Klantgericht (ver)bouwen op 12 november; Duurzame infra met impact op 5 november; Bouwlogistiek op 29 oktober; Digital & AI design op 15 oktober; Industrialisatie & prefab op 8 oktober; Circulair Bouwen op 1 oktober; Energietransitie op 24 september;Digital Construction op 17 september.
Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Bouwend Nederland.
