Cobouw schrijft wekelijks over onveilige bouwplaatsen, voorschriften en ongevallen en interviewt slachtoffers en nabestaanden van dramatische gebeurtenissen in de bouw om het zo moeilijk te bestrijden probleem aan te pakken. Dit verhaal gaat in de op de actuele stand van zaken en blijven we verversen. Of het nu gaat over praktische oplossingen, trends of ontroerende verhalen. 

Veilig werken begint bij bouwvakkers zelf

De bouw trekt aan en dat is een risico voor veilig werken. In 2018 rukt de Inspectie SZW uit naar een groot Utrecht bouwproject. Het treft er tal van misstanden aan. Kort daarna waarschuwt de inspectie meer grote bouwprojecten onverwacht te zullen controleren.

Ondanks de verhoogde kans op ongevallen in de bouw, gelooft de Inspectiedienst niet in nog strengere regels of hogere boetes. Een veiligere bouw begint volgens SZW vooral bij bouwvakkers zelf.

“Na een eeuw waarin verbetering vooral werd gezocht in het veiliger maken van machines en het borgen van arbeidsveiligheid in arbozorgsystemen, is het nu tijd om ook gedrag en cultuur op de werkvloer aan te pakken”, schreef Inspecteur-Generaal van de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) Marc Kuipers in 2018 in het voorwoord van de ‘Staat van arbeidsveiligheid’ .

Tekst loopt onder foto door >>

Cijfers: aantal bouwongevallen en -doden

Het aantal ernstige arbeidsongevallen op de bouwplaats en meldingen neemt toe. In 2017 waren dat er 12 procent meer dan in het jaar ervoor(van 3785 naar 4225). Ongevallen vinden vooral plaats bij bedrijven met minder dan tien werknemers.

Waar de groei precies door komt, is niet helemaal duidelijk. Mogelijk komt het door een groeiende werkgelegenheid in de sector, maar het kan ook wijzen op het risico van afnemend veiligheidsbesef.

Ook het aantal doden in de bouw stijgt. In 2017 waren dat er twintig, een historisch hoog aantal. Cobouw portretteerde één van hen op basis van gesprekken met nabestaanden: Dit is Haiko, één van de twintig bouwdoden.

Tekst loopt onder foto door >>

Juist ouderen en nieuwkomers kwetsbaar voor ongevallen

De meeste slachtoffers van ernstige ongevallen zijn tussen de 15 en 24 jaar of ouder dan 55. Bij jongeren komt dat door een gebrek aan kennisoverdracht, een rechtstreeks gevolg van het groeiende aantal zzp’ers in de bouw die geen opleidingsplekken hebben voor stagiairs en schoolverlaters. Ouderen zijn kwetsbaar door de zware werkzaamheden die ze dag in dag uit uitvoeren. Cobouw portretteerde Hennie en Bertus, twee betontimmermannen van boven de zestig. Zij snakken naar hun pensioen.

Oorzakenvan ongevallen op de bouwplaats

De meeste ongevallen (ook dodelijke) hangen samen met een gebrek aan motivatie, alertheid en veiligheidsbewustzijn, stelt de Inspectie SZW. “Het gaat vooral om een gebrek aan communicatie en afstemming, (gevoelde) werkdruk, niet adequaat reageren op onverwachte situaties en het ontbreken van toezicht.”

Charles Verhoef voorzitter van Zelfstandigen bouw vindt dat alle buitenlandse bouwvakkers die in Nederland werken Nederlands moeten kunnen spreken. Volgens hem voorkomt dat gevaarlijke situaties.

Gebrek aan regie en coördinatie

De Onderzoeksraad voor Veiligheid wijst al jaren op zwakke plekken op en om de bouwplaats en onderzocht tal van ongevallen. Cobouw analyseerde de aanbevelingen en de opvolging ervan. Conclusie: er mag wel een tandje bij.

De Raad stelt dat veel ongevallen vooral optreden door een gebrek aan regie en coördinatie. Volgens Maxime Verhagen, voorzitter van Bouwend Nederland, is "het signaal van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) verontrustend".

Cijfers beroepsziekten

In de bouw (net zoals in de gezondheidszorg en de industrie) is het risico op beroepsziekten zoals psychische aandoeningen en klachten een gewrichten relatief groot. Keiharde cijfers ontbreken. Schattingen lopen uiteen van 210.000 werknemers tot 700.000 werknemers.

De meeste beroepsziekten zijn volgens de Staat van de Arbeidsveiligheid psychisch van aard (ten minste 130.000), gevolgd door mensen met klachten aan het houding- en bewegingsapparaat. Jaarlijks sterven volgens het RIVM (2013) ruim 4000 Nederlanders als gevolg van een beroepsziekte.

Welke werkzaamheden zorgen voor de meeste ongevallen op de bouwplaats?

Werken op hoogte

Vallen van hoogte is al jaar en dag één van de meest voorkomende ongevallen op de bouwplaats. Sinds begin 2018 gelden er strengere regels voor werken op rolsteigers. Schilders, onderhoudsaannemers en andere gebruikers noemen die regels betuttelend. Ze niet opvolgen kan leiden tot hoge boetes.

Werken met gevaarlijke stoffen

Asbest, kwartstof of andere gevaarlijke stoffen. Duizenden werknemers werken ermee. Toch registreren lang niet alle bedrijven zich, terwijl dat wel verplicht is.

Tekst loopt onder foto door >>

Kwartstof

In de bouw heeft de Inspectie SZW al jarenlang aandacht voor de gevaren van kwartstof, een mineraal dat in veel bouwmaterialen voorkomt. De schadelijke deeltjes komen vrij tijdens boren, frezen, zagen, slijpen of hakken en kunnen tot vrij diep de longen indringen. Op de lange termijn kan dat longziekte of zelfs kanker veroorzaken.

Een aantal grote bouwondernemingen ondertekende in 2013 ook de intentieverklaring voor het gebruik van stofvrije gereedschappen. TNO test en keurt deze gereedschappen.

Asbest

De discussie over veilig werken met asbest is ook weer zeer actueel. Momenteel staan de veiligheidsrichtlijnen flink onder druk: ze zouden te rigide zijn. Zo staat het verbod op het kraanbakje bij asbestsanering ter discussie. Rond de zomer van 2018 past de staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid de asbestregels mogelijk aan.

PUR-isolatie

Over de exacte risico’s van gespoten purschuim voor werkgevers (en omwonenden die hun huis laten isoleren) zijn de autoriteiten het niet eens. De Gezondheidsraad komt naar verwachting dit jaar nog met de resultaten van een nieuwe onderzoek. Verschillende werknemers en bewoners deden dit jaar hun alarmerende verhaal bij Cobouw; ze werden ziek van pur. Isolatiebedrijven stellen daar tegenover dat alle gezondheidsklachten ongegrond zijn. De Tweede Kamer wil een onderzoek naar de risico’s van gespoten pur-isolatie voor bewoners.

Financiële consequenties arbeidsongevallen: 270 miljoen euro 

Iedereen moet aan het einde van de dag veilig thuis komen. Meerdere bouwdirecteuren en ook Maxime Verhagen hebben dat al geroepen. Ze willen het aantal doden in de bouw naar nul.

Ook om andere redenen loont het om te investeren in veiligheid. De maatschappelijke kosten van medische behandeling en ziekteverzuim door arbeidsongevallen werd in 2013 geschat op 270 miljoen euro.

Oplossingen en trends veiligheid in de bouw

Een veilige bouwplaats begint bij de bouwvakker zelf. Zo kijken de meeste partijen momenteel tegen het probleem aan. Dat is ook het uitgangspunt van de nieuwe afspraken over veilig werken die werkgevers en vakbonden in april 2018 maakten. Die afspraken moeten nog worden uitgewerkt.

Cobouw interviewde Aron. Hij  praat open over zijn ongeval en het slopende revalidatieproces, ervaart dat het lastig is om het belang van veiligheid bij bouwvakkers tussen de oren te krijgen en roept bouwvakkers op om onveilig gedrag bespreekbaar te maken.

“Wijs elkaar op gevaarlijke situaties. Het lijkt wel of dat nu verboden is.” Aron lanceerde ook een veiligheidsprijs voor de meest veilige werknemer van het jaar.

Fabrikanten en bouwers zijn ook constant bezig met het bedenken van innovaties en het ontwikkelen van nieuwe persoonlijke beschermingsmiddelen. Brancheorganisaties lanceerden in 2017 een jaarlijkse veiligheidsdag.

ID-pas

Om kwaliteit van bouwvakkers te bewaken wordt er ook al jaren gesproken over een id-pas. Daarop zou moeten staan, wie iemand is en welke vaardigheden hij of zij heeft. Tegenstanders vrezen echter dat de privacy van bouwvakkers met zo’n pas in het geding komt.

Suggesties voor aanvullingen of verhalen

Mist u cruciale thema’s, cijfers, of informatie? Laat het ons weten via thomasvanbelzen@vakmedianet.nl.