Vanaf februari zit de oud PvdA-leider aan het hoofd van de Klimaattafel. Zijn opdracht is uiterlijk 2050 de hele gebouwde omgeving te verduurzamen. Samsom staat aan het roer om het Klimaatakkoord naar de haven te loodsen. De handtekening in Parijs was snel gezet, maar heeft enorme consequenties. De overstap naar CO2-neutraal betekent verduurzaming van 1000 woningen per dag: emissieloos en gasloos.
Een enorme opgave waarbij wijk voor wijk zal worden aangepakt. “Mensen zijn nu al verrast als zij een gasfornuis in hun nieuwe huis aantreffen. Dat helpt.”
Bernard Wientjes trekt met zijn Bouwagenda samen op met Samsom en zal een aantal duurzame ambities overdragen en combineren met de Klimaattafel. Dubbel werk doen zien ze allebei niet zitten. “Zonde van de tijd.”
Waar te beginnen?
“We moeten af van onze gasverslaving en gaan minimaal 50.000 objecten per jaar aanpakken. Daarvoor gaan we eerst op zoek naar meer duurzame alternatieven en moet de aanpak ook betaalbaar zijn. Die twee hoofdvragen liggen eerst op tafel. Maar 1 juli moeten de contouren daarvoor duidelijk zijn. Dat is de eerste stok achter de deur.”
Er zijn al gauw tienduizenden euro’s mee gemoeid. Wie gaat dat betalen?
"Per pand: De objectgebonden financiering staat in het regeerakkoord. Feitelijk is dat geld lenen aan een huis. Een groot deel daarvan betaalt zich terug door een lagere energierekening, maar niet alles. Daarvoor liggen verschillende varianten op tafel. Juli moet daar een knoop over zijn doorgehakt."
En daarna?
“We beginnen met nieuwbouw. We gaan niet wachten op trage wet- en regelgeving. In juli volgt ook het besluit voor gasloos bouwen, maar veel mensen willen nu al van het gas af. De regels gelden voor nieuwe bouwvergunningen en lopen dus nog 1,5 jaar door. Daarom komt er een inkeerregeling voor spijtoptanten om ook lopende bouwvergunningen aan te passen en alsnog zonder gasaansluitingen uit te voeren. Een idee dat Stedin heeft bedacht. We haken zoveel mogelijk aan bij bestaande initiatieven. Dat werkt het snelste.”
Is dat niet te snel?
"Je merkt dat wethouders al enigszins beschroomd de sleutel aan de nieuwe inwoners overhandigen bij huizen met een gasaansluiting. Mensen willen in een nieuwbouwwoning niet na 10 jaar al verbouwen omdat de gasaansluiting eruit moet."
Wie gaat dat uitvoeren. Er zijn nu al te weinig vakmensen?
"Dat probleem speelt niet alleen bij deze opgave. Slim combineren met lopend onderhoud of een renovatie zal waarschijnlijk het meest efficient zijn. Je komt uit op 1000 woningen per dag. Dat is best veel."
Daarna de 6 miljoen bestaande gebouwen?
"Niet daarna. Gelijktijdig beginnen we met de 2,5 miljoen huurhuizen. De corporatiewoningen zijn het snelste aan te pakken, maar mogen niet ten koste gaan van de huurders. Dat huurders zich gebruikt voelen als sociaal experiment ligt gevoelig. Dat besef ik. Maar ik weet geen andere manier. Objecten in particuliere eigendom liggen het ingewikkeldste."
Hoe zijn eigenaren te dwingen?
"Eigenaren zullen in eerste instantie moeten worden verleid. Zachte dwang moet misschien ook, maar er zijn veel verschillende knoppen om aan te draaien. Denk daarbij ook aan energietarieven. Het helpt al om de gastarieven met 10 cent te verhogen en de elektriciteitstarieven met 7 cent te verlagen. Dat verandert de energierekening nog nauwelijks, maar is een enorme stimulans om warmtenetten aan te kunnen leggen. De gasprijzen zijn in Nederland kunstmatig laag. Denemarken heeft dat bijvoorbeeld al heel anders aangepakt en nooit hele lage tarieven gerekend. De verslaving is daar een stuk minder.”
Wordt dat verplicht?
"Het recht op een gasaansluiting moet worden vervangen voor het recht op een warmtebron. We gaan dat wijk voor wijk aanpakken. Gemeenten krijgen er nog een taak bij: namelijk om die wijkaanpak uit te rollen. Per wijk worden dan alle woningen aangepakt. Als eerste gaan we alvast aan de slag in Rotterdam-Zuid en Appingedam en combineren dan de geplande renovatie en versterkingsopgave met verduurzaming."
Panden en huizen zijn toch totaal verschillend?
“Dat valt mee. Grofweg staan er in Nederland 12 verschillende woningtypes. Iets enger geformuleerd zijn dat er 8. Per type moet je een optimum bedenken voor verwarmen en isoleren. Bij sommige huizen is volledig isoleren niet meer te betalen of neemt dat veel te veel van de ruimte. Daar moet je over nadenken. Maar meestal is 30 tot 60 procent minder warmte nodig bij goede isolatie. Dat scheelt weer benodigde capaciteit bij het aanleggen van warmtenetten.”
Langzaam uitfaseren?
"De gaskraan gaat dicht en warmteopslag gaat een hoofdrol spelen. Ik hoef de netbeheerders niet te overtuigen dat het vervangen van de gasnetten niet meer rendabel is. Gewoonlijk is een gasnet na 50 jaar aan preventieve vervanging toe. Die periode wordt gebruikt om zo’n investering af te schrijven. Er bestaat een kaart die laat zien hoe oud alle gasnetten in Nederland zijn. Het is logisch op zo’n moment over te stappen naar andere warmtebronnen."
Is die kaart openbaar?
"Nee. Er is toch vrees voor paniek als die gegevens openbaar zijn."
Is er ook weerstand?
"Natuurlijk, dat is ook logisch. We onderschatten de sociale impact niet. Mensen gaan toch vaak af op wat ze op een verjaardagsfeestjes horen. Dan hoor je nog vaak dat warmtenetten duur zijn, in handen van zakkenvullers. Zo'n beeld is niet zomaar gekanteld. Maximaal 10 procent van deze opgave is het bedenken van technische oplossingen en de rest is nodig om mensen te overtuigen. En verder helpt het niet als brancheorganisaties boze brieven schrijven om regels uit te stellen. Of particuliere eigenaren die informeren naar een warmtepomp als hun CV-ketel kapot gaat en dan van de installateur te horen krijgen ‘Ach, zo’n Atag is veel goedkoper’. Daar moeten we echt vanaf, vandaar ook het initiatief om de CV-ketel te verbieden. Net als de gloeilamp. Dat heeft prima gewerkt.”
CV Diederik Samsom (Groningen, 1971)
Uit de milieubeweging afkomstig politiek leider van de PvdA in de periode 2012-2017. Was campagneleider bij Greenpeace en directeur van een 'groen' energiebedrijf en stapte in 2003 over naar de politiek. Met Dijsselbloem en Depla één van de drie 'rode' ingenieurs in de fractie. Als Kamerlid woordvoerder duurzaamheid en later asielbeleid. Nadat hij begin 2012 Job Cohen opvolgde, loodste hij de PvdA partij richting kabinet Rutte II, maar kon de neergang van zijn partij niet keren. Nadat hij eind 2016 de strijd om het lijsttrekkerschap van Asscher verloor, verliet hij de politiek. Voert sinds februari dit jaar staat Samsom aan het hoofd van de Klimaattafel met als opdracht de gebouwde omgeving uiterlijk 2050 helemaal duurzaam en CO2-neutraal te maken.
Diederik Samsom is één van de sprekers tijdens het Congres Gasloos bouwen en renoveren dat Cobouw organiseert op 27 november in Circl Amsterdam. Tijdens dit congres hoort u hoe we ervoor staan, wat er moet gebeuren en welke mogelijkheden we hiervoor hebben. De diverse oplossingen komen aan bod, maar ook best practices die als voorbeeld voor uw praktijk kunnen dienen. Andere sprekers zijn o.a. Onno Dwars, directeur Ballast Nedam, en Jan Willem van de Groep, directeur Factory Zero.
