Volgens een onderzoek naar faalkosten in de bouw dat ABN AMRO in april 2019 publiceerde, lopen faalkosten jaarlijks op tot miljarden euro’s. Uit dit rapport waarvoor 151 bouwbedrijven zijn gevraagd naar hun gemiddelde faalkosten, kwam naar voren dat 39 procent van deze bedrijven hun faalkosten raamt op 5 procent of hoger. Op een sectoromzet van ruim 100 miljard euro betekent dat een kostenpost van 5 miljard euro, becijfert de bank in dit rapport. Een fors bedrag voor een sector met flinterdunne marges. Ter vergelijking: de gemiddelde marge van faalkosten bij de vijftig grootste bouwbedrijven bedroeg in 2017 2,7 miljard euro (Cobouw, 2017).

Tijdsdruk, fouten in het ontwerp, verkeerde berekeningen, fouten in de werkvoorbereiding, overhaaste beslissingen, slechte communicatie en gebrek aan vakmensen zijn vaak als oorzaak aan te wijzen. Kortom, faalkosten pakken een fors aandeel in het potentiële rendement in de bouw, waarnaar nog weinig onderzoek is gedaan. Opvallend is volgens het ABN AMRO-rapport, dat digitalisering waarop grote bouwbedrijven fors inzetten, faalkosten niet laat afnemen. Potentiële bouwfouten komen in principe al in de ontwerpfase bovendrijven als het bouwproject in BIM wordt uitgewerkt.

“Digitalisering heeft wel voor meer efficiëntie gezorgd, maar faalkosten blijven nog steeds significant” zegt Petran van Heel, sector bankier van ABN AMRO, een van de auteurs van het onderzoek. Volgens Van Heel kan dat verschillende oorzaken hebben. “Mogelijk benutten bouwers en hun partners nog niet alle voordelen, zoals beter ontwerpen, plannen en communiceren”, zegt Van Heel. Omdat er zoveel partijen aan een bouwproject werken, verandert bij elk project de samenstelling van de ketenpartners, maar ook de vorm en de locatie veranderen voortdurend. Dan is het ook logisch en onvermijdelijk dat elke keer fouten worden gemaakt, die resulteren in hoge faalkosten voor de bouwsector. Projecten lopen door complexiteit van het proces vertraging op en de kwaliteit blijft beneden gewenst niveau. “Dit soort fouten kan worden voorkomen door betere samenwerking en goede communicatie”, zegt Van Heel in het ABN AMRO-rapport.

Miscommunicatie

De nieuwe Wet kwaliteitsborging voor het bouwen is bedoeld om de kwaliteit van bouwwerken te verbeteren en de positie van de eindgebruiker te versterken. Binnen deze nieuwe wet is de vergunninghouder zelf verantwoordelijk voor de controles op de geleverde kwaliteit door een onafhankelijke kwaliteitsborger. Dit voorkomt miscommunicatie over wie het risico draagt.

Casper van Busschbach, eigenaar van Q2 System Engineering, werkte mee aan de toetsing van de uitvoerbaarheid en handhaving van deze nieuwe wet. Hij geeft aan dat informatie die nodig is voor de realisatie van een project wel beter reproduceerbaar moet zijn. “Een bouwwerk kan pas in gebruik worden genomen nadat een private bouwinspecteur goedkeuring geeft en de vergunninghouder het gebouw gereedmeldt bij bevoegd gezag. Hiervoor heeft hij alle relevante informatie nodig”, stelt Van Busschbach vast in het rapport van ABN AMRO. “Dit kan bijvoorbeeld via BIM. Wanneer informatie over een bouwwerk beter beschikbaar is, komen fouten veel eerder naar voren en dalen de faalkosten. Als iedereen met BIM zou werken, zou nu al duidelijk zijn welke issues belangrijk zijn en dan heb je deze nieuwe wet helemaal niet nodig. BIM moet dan wel gebruiksvriendelijker worden”, vindt Van Busschbach.

Juiste informatie uitwisselen

BIM is veel meer dan ontwerpen in 3D-software. Met de bouwinformatiemodellen wordt het materiaal­gebruik bijgehouden, evenals de input van de bouwpartners. Op deze manier worden bouwfouten al in de ontwerpfase opgemerkt en niet op de bouwlocatie wanneer een installatie niet blijkt te passen. “We bouwen eerst digitaal en dan pas wordt fysiek gebouwd”, zegt Nils van der Waal, architect en projectmanager bij Bureau Bouwkunde Nederland. BBNL begeleidt bouwbedrijven en architecten bij hun bouwprojecten die in BIM worden uitgevoerd. “Belangrijk bij bouwprojecten is hoe je tussen de bouwfasen de juiste informatie met de bouwpartners krijgt uitgewisseld. BIM is hiervoor een goede tool”, zegt Van der Waal. “Vooral als onderleveranciers ook in hetzelfde 3D-model modelleren, dan heb je helemaal een efficiënt ingericht proces.”

Bouwplannen worden virtueel in 3D-modellen gebouwd, waarin alle data over het bouw- en beheerproces van het bouwproject worden opgenomen. Dit levert accurate bouwtechnische informatie op waarmee tijdens alle fasen van het bouwproject duidelijk kan worden gecommuniceerd tussen de bouwpartijen. Om deze modellen te kunnen maken, is een enorme hoeveelheid data al beschikbaar. Deze data kunnen ook later in de gebruiksfase worden ingezet voor onderhoudsschema’s voor het gebouw, bijvoorbeeld als er een gebouwonderdeel of een installatie moet worden vervangen.

Voordelen BIM
• BIM en digitalisering van de bouw zijn noodzakelijke randvoorwaarden om efficiënter samen te werken
• BIM versnelt het bouw- en ontwerpproces
• Ketenintegratie
• Verhoging kwaliteit tekenwerk
• Verbetering communicatie
• BIM draagt bij aan transparantie in het bouw- en beheerproces
• BIM en digitalisering is ook goed toe te passen bij het renoveren van bestaande bouw, bijvoorbeeld bij de aanpak van sociale woningbouw.

Redenen voor mkb-bedrijven om nog niet in BIM te werken
• Forse investeringen in softwarepakketten en equipment om in BIM te werken
• Te weinig expertise in huis om met 3D-modellen te werken
• Te veel gedoe, te weinig tijd om erin te verdiepen in deze topdrukte
• Ontwikkelingen in digitalisering gaan te snel en moet bijgehouden worden
• Investeren in opleiding personeel
• Markt ontwikkelt zich razendsnel en is daardoor niet meer bij te houden

Succesvol

“BIM werkt minder efficiënt als de aannemer in zijn werktekeningen met een andere structuur en standaarden werkt, waardoor een extra vertaalslag nodig is om de tekeningen te kunnen inlezen”, zegt Van der Waal. Als zowel de constructeur, leverancier en installateur met dezelfde 3D-tekeningen kunnen werken, is geen extra vertaalslag nodig en zullen data niet verloren gaan. “De meeste succesvolle bedrijven die met BIM kunnen werken, zijn sterk in samenwerken en leren van hun fouten. Bedrijven moeten wel weten wat BIM inhoudt. De ontwikkelingen gaan snel en je moet je er dagelijks in verdiepen en leren van ervaringen van andere bouwpartijen.”

Van der Waal geeft aan dat grote bouwbedrijven voorlopen in BIM, omdat ze meer armslag hebben om BIM in de organisatie te prioriteren en om hun beleid en visie erop los te laten. “Bij kleinere bedrijven is dat een stuk lastiger”, zegt hij. “Nu zeker in deze topdrukte. Vaak worden wij dan als bouwtechnisch adviseur ingeschakeld voor BIM-expertise.” Volgens Van der Waal is digitalisering niet meer te stoppen. “Bij sommige bouwbedrijven werken de werkvoorbereiders en BIM-modelleurs nog het liefst met AutoCAD en een platte tekening, maar op de hbo- en Ad-opleidingen Integraal Bouwmanagement, bijvoorbeeld en bij softwareontwikkelaars als Autodesk is alles op BIM gericht”, geeft Van der Waal aan.

Digitaal bouwen

“Als mkb-bedrijf in de bouwsector mis je inderdaad ongelooflijk de boot, als je niet digitaliseert”, zeg Willem Haase, directeur van WEBO, producent van prefab hsb-gevelelementen, houten kozijnen en specialist in steigerloos bouwen. WEBO heeft circa 100 mensen in dienst. “Vergelijk het met de mobiele telefoon, die is inmiddels ook onmisbaar. Als je als klein bedrijf niet digitaliseert, loop je het risico dat je binnenkort niet meer meedoet met projecten die in BIM worden uitgevoerd.” Volgens Haase wordt in de bouw vaak repeterend gewerkt, terwijl data die voor projecten worden gegenereerd, na oplevering vaak verdwijnen. “Wij zetten we gebruikte data weer in voor een volgend project. Deze procesmatige aanpak is gebaseerd op mass customization”, zegt Haase. “Als je deze data digitaliseert en je ontdekt de verbeterpunten, kun je deze bijstellen in je software. Dit verbetert je werkproces. Dat is een andere visie op het bouw­proces, want je test en je ontwikkelt verder. Deze werkwijze is anders dan de gangbare projectmatige werkwijze in de bouw, waar elk bouwproject een pilot is. Zo wordt het proces niet geoptimaliseerd.”

Sinds 2009 is BIM volledig doorgevoerd in het bedrijf van Haase. “Alle data worden ingezet om de processen in het bedrijf te sturen. Als wij een project voor hsb-elementen in BIM uittekenen, gaan alle computerbestanden naar onze leveranciers en naar onze fabrieken. Data van alle artikelen die we nodig hebben, zijn opgeslagen in het softwaresysteem. Facturen worden op basis van deze data direct in het systeem geboekt. BIM is een information model, dat data verzamelt. Data die jouw bedrijf rendabeler en efficiënter maken, kun je niet projectmatig inkopen. Deze data bouw je op. Die houd je bij, vul je voortdurend aan en zet je in om datastromen voor je bedrijf, je klanten en je leveranciers te beheersen.”

Transparant en toegankelijk

Haase legt uit dat het essentieel is dat data van de producten transparant zijn en voor iedereen toegankelijk. “Ik geloof er namelijk in dat transparantie van producten uiteindelijk kosten reduceert. BIM zorgt voor een kostenverlaging bij ons bedrijf omdat onze bouwpartners dezelfde data gebruiken. We hebben voor het softwareprogramma dat iedereen voor BIM gebruikt, onze eigen koppelingen geschreven met onze eigen software. Hiervoor hanteren we een ERP-programma waarop onze bouwpartners zijn aangesloten. Onze processen en rapportages zijn hierin opgeslagen, wat overdrachtsfouten voorkomt. De winst zit voor ons in het snel kunnen opschalen van ons productie­proces, omdat zaken automatisch gaan. BIM gaat eigenlijk niet om de reductie van bouwkosten, maar om wat het oplevert.”

Haase geeft aan dat vanuit BIM machines worden aangestuurd om muren te metselen. “Digitaal bouwen helpt om stappen te zetten, maar BIM op zichzelf is niet voldoende”, zegt Haase. “Je hebt iedereen in de keten nodig om tijdens een project goed samen te kunnen werken. Opdrachtgevers zullen bijvoorbeeld meer ruimte moeten laten in hun uitvraag, zodat je niet vastzit aan de traditionele toepassingen en materialen.” Haase heeft één belangrijke tip voor het mkb-bedrijf in de bouw: “Houd het optuigen en ontwikkelen van je BIM-proces in eigen hand. Als je vandaag begint, beschik je in twee jaar over alle data waarmee je je bedrijf kunt onderscheiden. Omarm BIM en probeer er je eigen voordeel uit te halen”, zegt Haase.

Zie hierboven  een voorbeeld van het BIM-model en de gerealiseerde versie van een bouwproject.(Foto: WEBO)