Het zijn de provincies met de grootste woningbouwopgaven van Nederland die het hardst getroffen worden door het vervallen van de maximumsnelheidsmaatregel na een uitspraak van de rechtbank Noord-Holland 1,5 maand geleden. Uit navraag van Cobouw blijkt dat de vergunningaanvragen voor minstens 6.300 woningen in alle provincies hierdoor in de soep lopen. Met name projecten in Zuid-Holland, Utrecht, Noord-Brabant, Gelderland en Noord-Holland zijn nu niet zeker van een vergunning.
“Deze ontwikkelingen kunnen directe gevolgen hebben voor projecten op de korte en middellange termijn. De vertraging die hierdoor kan ontstaan in de realisatie van de enorme woningbouwopgave, baart ons zorgen”, zegt een woordvoerder van de provincie Utrecht . Ook andere provincies laten weten bezorgd zijn over de voortgang van woningbouw.
‘33.000 woningen gered’
In totaal heeft de verlaging van de maximumsnelheid naar 100 km/uur op alle snelwegen wel stikstofruimte opgeleverd voor de bouw van ruim 33.000 woningen. Dat stelt minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof). “Daarmee heeft deze maatregel de vergunningverlening voor woningbouw op gang gehouden”, schrijft minister Van der Wal in een Kamerbrief op 1 april. Daarin deelt ze mee dat ze het uitdelen van stikstofruimte uit de maatregel stopzet. De precieze effecten van de maatregel en de stikstofwinst zijn namelijk onduidelijk.
Of deze ruim 33.000 woningen allemaal al gerealiseerd zijn, is de minister niet bekend. Ook dat cijfer is onzeker, blijkt uit navraag door Cobouw.
In Zuid-Holland lopen er bijvoorbeeld nog rechtszaken over de vergunningaanvragen voor 341 woningen die gebaseerd zijn op de snelheidsmaatregel, laat de provincie weten. Hetzelfde geldt voor 516 woningen in Gelderland. Als de uitspraken tegenvallen, hebben dus minder dan 33.000 woningen een natuurvergunning gekregen.
Nieuwe vergunningen on hold
“Gezien de uitspraak in Noord-Holland is niet zozeer de vraag of in Zuid-Holland exact dezelfde beroepsgronden zijn aangevoerd (dat is maar ten dele het geval), maar wel of de rechtbank in Zuid-Holland de uitspraak in Noord-Holland zal volgen”, laat een woordvoerder van de provincie weten.
Andere provincies waren ook van plan om meer woningen te realiseren met behulp van de stikstofruimte uit de snelheidsmaatregel, dat is verzameld in het landelijke ‘Stikstofregistratiesysteem’ (SSRS).
Zo had Noord-Brabant nog vier aanvragen lopen voor de bouw van 1.826 woningen, in Gelderland liepen er acht aanvragen voor 1.407 woningen, Utrecht had een aanvraag voor 1.200 woningen en Friesland voor 40. Of deze projecten nog vergunningen kunnen krijgen op basis van het SSRS is onduidelijk.
“Deze [acht projecten, red.] gaan we binnenkort een brief sturen waarin we aangeven dat het SSRS op dit moment dicht zit en dat het onduidelijk is wanneer het weer opengesteld wordt en hoeveel ruimte er dan beschikbaar is”, zegt een woordvoerder van provincie Gelderland.
Hoger beroep
Nog belangrijker is hoe de hoogste bestuursrechter, de Raad van State, tegen de uitspraak aankijkt.
Provincie Noord-Holland en het Rijk gaan niet in beroep tegen de uitspraak, laten ze weten. Ze verwachten dat hoger beroep weinig kans van slagen heeft. “Op sommige plaatsen is de stikstofuitstoot door de snelheidsmaatregel juist toegenomen en daar is nog geen oplossing voor”, licht een woordvoerder van de provincie het besluit toe.
Ontwikkelaar BPD van het project in Egmond aan den Hoef waar de uitspraak over is gedaan, denkt daar anders over en gaat wél in hoger beroep. Volgens BPD-directeur Projecten Peter van Oeveren zijn er voldoende gronden voor. Omdat de zaak nog speelt, kan hij er inhoudelijk niet meer over kwijt.
Stikstofdoelen voor provincies
Ook de onherroepelijke natuurvergunningen kunnen nog worden aangevochten, waarschuwde stikstofadvocaat Marieke Kaajan (ENVIR Advocaten) eerder in Cobouw. Dat zet vraagtekens bij de projecten die met een vergunning al over de streep lijken te zijn.
Al maken de provincies zich daar weinig zorgen over. Net als na vernietiging van het Programma Aanpak Stikstof in 2019 blijven onherroepelijke vergunningen in den beginsel overeind, stellen de provincies en de woordvoerder van de minister. “In de PAS-uitspraak van 29 mei heeft de Raad van State benadrukt dat natuurvergunningen, waar niet tijdig of tevergeefs rechtsmiddelen zijn aangewend, onaantastbaar worden. Die zijn daarmee dus definitief”, aldus de provincie Zuid-Holland uit.
De snelheidsmaatregel was effectief sinds november 2019 en bedoeld om stikstofruimte te creëren voor de vergunningverlening van 75.000 woningen en infraprojecten. Het Rijk lijkt zich erbij neer te hebben gelegd dat de snelheidsmaatregel niet zoveel ruimte op heeft geleverd als beloofd, en zoekt nu andere oplossingen voor de stikstofcrisis.
Een nieuw plan met gebiedsgerichte stikstofdoelen van minister Van der Wal, dat vorige week uitlekte (zie kader), moet meer kans van slagen hebben. “Deze gebiedsdoelen kunnen pas écht standhouden bij een rechter”, laat een woordvoerder van de minister weten. Op vrijdag 10 juni moet het plan aan de Tweede Kamer gepresenteerd worden.
Lees meer:
