Bij een bouwkundige nulmeting gaat het om een nauwkeurige 3D-opname van posities, oppervlaktes en ruimtes van de bouwlocatie. De meting vindt in een zo vroeg mogelijke projectfase plaats: soms al in de tenderfase, meestal in de ontwerpfase. Het meetwerk dient zorgvuldig te gebeuren en mag geen haastklus zijn: liever twee weken langer werken aan het ontwerp, dan later in de uitvoeringsfase allerlei verrassingen tegenkomen.
Voorkomen is beter dan genezen
Uit onderzoek van TNO blijkt dat 51 procent van de bouwfouten al tijdens het ontwerp wordt gemaakt en 37 procent tijdens de uitvoering. Een goede nulmeting helpt om het aantal fouten en de daarmee gepaard gaande faalkosten terug te dringen. Dat geldt voor elk project, of het nu gaat om woningbouw, utiliteitsbouw of wegenbouw. De kosten gaan voor de baten uit: voorkomen is beter dan genezen.
Noodzaak
De Wkb – die naar het zich nu laat aanzien op 1 januari 2023 in werking treedt – schrijft voor dat de aannemer moet kunnen aantonen dat hij er alles aan heeft gedaan om fouten en schades te voorkomen. Het wordt daarom belangrijker om ‘bewijsmateriaal’ te verzamelen: als het ontwerp twaalf betonblokken vereist voor versteviging, dan moet je kunnen aantonen dat er ook daadwerkelijk twaalf zijn geplaatst. Een onafhankelijk controleur – de kwaliteitsborger – zal het bouwproces controleren tot en met oplevering.
Meten, meten en nog eens meten
Ook na de ontwerpfase blijft de nulmeting van belang. Tijdens de uitvoering van het project zou elke medewerker en onderaannemer elke dag moeten controleren of zijn werk nog aansluit bij de uitgangspunten uit de nulmeting. Is de bouwput diep genoeg? Staan de heipalen op de juiste plek? Staan de buitenwanden recht? Staan de binnenwanden recht? Kloppen de oppervlaktematen van muren, vloeren en plafonds? Heeft elk appartement het beloofde aantal lichtpunten? Feitelijk levert iedere nieuwe fase in het bouwproces een nieuwe nulmeting op.
Best practice: Heijmans en haar Digital Twin
Heijmans bouwt een nieuwe OV-terminal aan de Zuidas, midden tussen bestaande hoogbouw. Projectleider Pieter van Dueren den Hollander vertelt hoe Heijmans voor dit project de bouwkundige nulmeting heeft aangepakt. “Zodra het project was gegund, hebben we een gedetailleerde nulmeting uitgevoerd. Met scanapparatuur voorzien van infrarood lasertechniek, hebben we de bouwlocatie en omgeving ingemeten. Het resultaat is een 3D-puntenwolk, vergelijkbaar met de pixels van een zwart-witfoto. Elk punt heeft een x-, y-, en z-coördinaat. Zo halen we de buitenwereld naar binnen en maken we een virtuele kopie, ofwel een Digital Twin. Het ontwerp is gebaseerd op deze Digital Twin. We bouwen het project dus eigenlijk twee keer: eerst virtueel en daarna buiten.”
Risico’s beheersbaar
Ook tijdens de bouw buiten blijft Heijmans veelvuldig meten. “Boven op de daken van de omliggende gebouwen hebben we grondslagpunten geplaatst, die overeenkomen met punten op de scan. Tijdens de bouw voegen we grondslagpunten toe op de OV-terminal in wording. Elke maatvoerder controleert zijn eigen standplaats ten opzichte van de grondslagpunten. Ook zorgen we ervoor dat onze meetapparatuur jaarlijks wordt gekalibreerd; dat gebeurt door een leverancier als Topcon. Zo weet je dat de apparatuur goede resultaten geeft en de data betrouwbaar zijn.”
De nulmeting houdt de risico’s voor het project op de Zuidas beheersbaar. “Wat je wil voorkomen, is stagnatie tijdens de bouw. Het zou bijvoorbeeld heel vervelend zijn als we onverwacht op kabels en leidingen stuiten en die dan moeten omleggen. Daarom checken we dit al op de scan en houden we er al rekening mee in het ontwerp.”
Aan de slag
Wat er precies aan metingen in een project nodig is, hangt af van de aard en grootte van het project. Voor het maken van een bouwput is het uitzetten van vier hoekpunten meestal voldoende. Voor het neerzetten van een huizenblok in de binnenstad is het nodig precies te weten hoeveel ruimte er is tussen de bestaande gebouwen en projectgrenzen. Voor een nieuw aan te leggen weg is een goede aansluiting op de bestaande infrastructuur een vereiste.
Maar hoe kom je aan een goede bouwkundige nulmeting voor jouw project? En wat te doen als je als onderaannemer aan een project werkt? Je leest het in de whitepaper ‘Waarom een bouwkundige nulmeting altijd noodzakelijk is en hoe je deze verankert in het werkproces’, inclusief handige tips om de nulmeting te incorporeren in je workflow en die van je medewerkers.
Dit artikel is gesponsord door Topcon.
