Barbapapa werd geboren aan het eind van de jaren zestig. Wie in de jaren zeventig is opgegroeid, kent de kartonnen boekjes, de filmpjes en de namen van alle leden van de Barbapapa-familie. De toen al bouwkundig geïnteresseerde kinderen herinneren zich ongetwijfeld de magische bewegingen waarmee Barbapapa de kamers en huizen voor zijn familie maakte. Raampje hier, schoorsteen daar, een prachtige entree voor de precies op maat gemaakte paleisjes.
Flexibele wanden en ruimten
Winy Maas was tien toen het eerste Barbapapaboek werd gepubliceerd. In 2015 publiceerde hij met de jongste generatie architectuurstudenten een nieuw Barbaboek¹): de eerste resultaten van het onderzoek van The Why Factory naar een flexibele behuizing van woon- en werkfuncties. Met wanden en ruimten die flexibel naar het gewenste gebruik kunnen worden gezet. En die zijn gemaakt van een materiaal dat kan worden gevormd tot ramen en deuren, dichte wanden en installaties.
Samenwerking met de industrie
“Het is een hypothese, die we aan het uitwerken zijn”, vertelt Maas. “Wat we nu kunnen laten zien, zijn snelle oplossingen, gedachtensprongen. En een voorzichtig begin van samenwerking met de industrie om te kijken naar de mogelijkheden van nanotechnologie in de architectuur.” Onder andere chemieconcern BASF is betrokken bij de ontwikkeling van dit nieuwe, constructieve materiaal. Samen met het Bucky Lab op de TU Delft is een filmpje gemaakt (Building Barbapapa, te vinden op Youtube) waar het concept in beeld wordt gebracht. “Dit onderzoek heeft natuurlijk een materiaalkundige kant”, legt Maas uit. “Maar ook een niet te onderschatten component als het gaat om automatisering: scripting, robotisering, modellering en besturing.” Ook daarvoor lopen inmiddels de onderzoeken aan de TU.
Gevels met geïntegreerde functies
Het is niet de enige hypothese waarmee Maas zich richt op toekomstige oplossingen voor de gevel. Hij ziet nog twee andere, ingrijpende veranderingen voor de gebouwschil. “Ten eerste zal de zoektocht naar transparantie resulteren in volledig glazen gevels met geïntegreerde functies en sensoren. Aspecten als lichtinval, doorzicht en klimatisering door de gebruikers van de gebouwen zijn daardoor te reguleren”, stelt hij. Ook hier blijkt materiaaltechnologisch onderzoek de aanjager van de ontwikkeling. De gevel van Chanel in de PC Hooftstraat – deels gemaakt van glazen bakstenen – zou zonder dat academisch onderzoek nooit zijn gerealiseerd.
Eigenschappen van insectenogen
Maas spreekt van een tendens: “We zijn op weg naar een transparante samenleving. Een samenleving waarin we zelf op elk moment willen kunnen bepalen wat ons uitzicht is en door wie we kunnen worden gezien.” Hij verwijst naar het werk van kunstenaar Olafur Eliasson en zijn studies naar de eigenschappen van insectenogen. “Het is heel goed mogelijk om intimiteit en nuance aan te brengen in een ruimte met een volledig glazen gevel”, stelt Maas. Bijvoorbeeld door folies of heel kleine lamellen in het glas te plaatsen. “De hoek waarmee je naar een vlak met een dergelijke bewerking kijkt, is bepalend voor de mate van doorzicht. Dat is een interessant gegeven om mee te experimenteren.”
The Green Dip
De derde ontwikkeling waardoor de gevel ‘onzichtbaar’ wordt, heeft te maken met de vergroening van de stedelijke omgeving. Maas: “We zijn zowel binnen het bureau als op de universiteit bezig met onderzoek naar levend groen in het interieur én het volledige exterieur – dak, gevel en openbare ruimte. De Floriade 2022 in Almere – waarvoor MVRDV het masterplan ontwerpt – zal volledig worden gehuld in een tapijt van groeiend en bloeiend groen. De eerste boom op het terrein werd onlangs geplant.
“Groene gevels kunnen heel poëtisch zijn”, vertelt Maas enthousiast. “Wat is er nu mooier als je in een hotel logeert, het raam opent en de geur van jasmijn komt naar binnen!” De tuinarchitect Maas is duidelijk uitgedaagd door deze opgave. “Met het onderzoek The Green Dip zijn we bezig de praktische en budgettaire aspecten van het volledig vergroenen van gebouwen wereldwijd, met veel universiteiten over de gehele wereld, in beeld te brengen. Elk gebouw krijgt een ander soort beplanting”, vertelt hij. En niet alleen in Almere; ook andere plannen van MVRDV hebben in toenemende mate groenelementen, die beeldbepalend zijn. “Alles gaat met potjes, natuurlijk. De gevels bestaan uit plantenbakken, van klein naar groter.”
Verzamelde denkkracht
Op dinsdag 23 januari 2018 opent Winy Maas de vakbeurs GEVEL met de opening keynote ‘De gevel verdwijnt!’ Zelf moet hij er wel om lachen: “Het gevelloze gebouw: veranderbaar, onzichtbaar of geheel gehuld in het groen. Een mooi toekomstbeeld.” Hij hoopt de aanwezigen op de beursvloer ideeën of gedachten aan te reiken voor hun eigen vakgebied en projecten. “Tijdens een evenement als GEVEL zijn er veel ideeën, ervaring en kennis op één plek. De energie van zo’n bijeenkomst is heel belangrijk om dit soort ontwikkelingen en de techniek verder te brengen.”
- Barba. Life in the Fully Adaptable Environment. Auteurs: Winy Maas, Ulf Hackauf, Adrien Ravon, Patrick Healy. Gepubliceerd door nai010 uitgevers en The Why Factory, oktober 2015.
Meer over gevels en daken >>
